Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar Ders Notları

Kamuda Karar Alma ( Ünite 8 )

Aydınlanma Çağı ile birlikte karar alımı idarecilerin deneyimlerine ya da sezgi­lerine dayalı olmaktan uzaklaşarak, bilimsel bir nitelik kazanmıştır.

Ampirisizm: Görgülcülük olarak da adlandırılan bu felsefi yaklaşım her türlü bilginin beş duyu ile elde edilen ölçüme ve gözleme dayandığını savunur.

Sosyal mühendislik: Açık Toplum ve Düşmanları adlı eserinde Kari Popper tarafından dile getirilen sosyal mühendislik kavramı toplumsal problemlere nihai büyük bir kamusal yararlar sağlamak adına çözümler üretenleri tanımlar.

Pozitivizm: Olguculuk olarak da adlandırılan ve Auguste Comte’un ilk olarak ortaya attığı bu felsefi akım nesnel araştırmayla kazanılmış bilgi dışındaki bilginin bir değeri olmadığını, tek sağlam bilginin olguları gözlemleyerek elde edilen verilere dayalı bilgi olduğunu ileri sürer. Rasyonel Karar Alma pozitivizm ile bağlantılıdır.

Optimal: Genel anlamda belirli koşullarda en avantajlı durum ya da mümkün olan en iyi sonucu elde etmek anlamında kullanılır. Karar almada ise problemle ilgili tüm verilerin toplanması ve aklın kullanılmasıyla mevcut koşullarda mümkün olan en iyi çözüm anlamına gelir.

İdeal bir rasyonel kapsayıcı karar alma süreci bir idarecinin bir dizi eylemi bel­li bir sırayla gerçekleştirmesini gerektirir:

1. Kamusal nitelikte bir problem belirlenir.
2. Problemle ilgili tüm veri toplanır.
3. Problemi çözmek için olası bütün seçenekler bulunur.
4. Seçenekleri değerlendirmek için kriterler bulunur.
5. Problem ile kriterler birbirleriyle karşılaştırılarak kriterleri en fazla karşılayan seçenekler belirlenir.
6. Her bir seçeneğin gelecekte ortaya çıkabilecek olumlu ve olumsuz yanları ele alınır.
7. Karar verilir.

Etkinlik: En az girdi kullanarak en çok çıktıya ulaşmayı ifade eder. Bir örnek vermek gerekirse mümkün olduğu kadar az iş gücü ve para harcayarak mümkün olduğu kadar uzun bir kara yolu yapmak etkinliktir.

Etkililik: Sonuca ulaşmayı ifade eder. Bir örnek vermek gerekirse kara yolu yapıldıktan sonra üzerinde işlek bir trafik olması, yoldan kaynaklı trafik kazalarının olmaması, yolun zaman içerisinde deformasyona uğramaması yapılan işin etkili olduğunu gösterir.

Ekonomiklik: Kullanılan girdilerin mümkün olduğu kadar ucuza mal edilmesini ifade eder. Bir örnek vermek gerekirse kara yolu yapımında kullanılan iş gücü, mıcır, mazot vb. kaynakların mümkün olan en ucuz maliyetle edinildiğini gösterir.

Rasyonel Karar Alma Süreçleri ;

1. Her bir alternatifi seçmenin olası sonuçlarını bilir.
2. Her bir alternatifi tercihi doğrultusunda sıralayabilir.
3. Her zaman için en optimal seçeneği tercih eder.
4. Aynı alternatifler var olduğunda her zaman için aynı kararı verir.

SINIRLI RASYONELİTE VE ARTIRIMCILIK MODELİ

Rasyonel kapsayıcı modele yönelik bu eleştirileri sistemli bir biçimde dile getiren ilk düşünürlerden biri Herbert Simon’dır. Simon gerçek hayatta kamu görevlileri­nin çoğunlukla tüm seçenekleri bulmaya çalışmadıklarını, daha çok deneyimlerine dayanarak yeteri kadar seçenek bulmakla tatmin olduklarını ileri sürmüştür.

Dü­zenleyici etki analizinin aşamaları şunlardır:

1. Problemin doğası ve boyutu nedir? Nasıl evrimleşmektedir ve bundan en çok etkilenenler kimlerdir?
2. İlgili sosyal paydaşların görüşleri nelerdir?
3. İdarenin müdahale etmesine gerek var mıdrr?
4. Eğer idarenin müdahalesine gerek varsa bu sorunu gidermek için hangi amaçlar tercih edilmelidir?
5. Bu amaçlara erişmek için temel politika seçenekleri nelerdir?
6. Bu seçeneklerin olasr ekonomik, sosyal ve çevresel etkileri nelerdir?
7. Problemleri çözmekte etkinlik ve etkililik açrsmdan temel seçenekler hangi­leridir?
8. İlerideki izleme ve değerlendirme nasıl tasarlanmalıdır?

DEA’yı rasyonel karar alma modelinden ayıran ikinci özellik ise karar alma öl­çütlerinin fayda ve maliyet ile sınırlandırılmasıdır.